Διοικητική διαίρεση

Δημοτική ενότητα Αμπελακίων


Όταν η μνήμη των ανθρώπων συγκρατεί την αξιοσύνη και την ελευθερία του πνεύματος, μόνο παράδειγμα μπορεί να αποτελεί για τις μετέπειτα γενιές. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση των Αμπελακίων, που παραμένουν στη μνήμη και τη συνείδηση όλων, ως ο τόπος όπου υλοποιήθηκε η συνεργατική ιδέα σε παγκόσμιο επίπεδο μόλις το έτος 1778. Χιλιάδες μέλη (6.000), εργαστήρια (24) και υποκαταστήματα (17) υποδηλώνουν το ζωηρό εμπορικό πνεύμα των κατοίκων της κοινότητας οι οποίοι ασχολούνταν με τη βαφή και εμπορία νημάτων κόκκινου χρώματος κατόπιν επεξεργασίας του φυτού ριζάρι.Όταν περπατάς στα λιθόστρωτα σοκάκια περιτριγυρισμένος από 17 αρχοντικά με την υπογραφή της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα, εισπράττεις άμεσα το κλίμα της ευρωστίας των ντόπιων εμπόρων της εποχής. Μεταξύ τους, ξεχωρίζει το αρχοντικό του Γεωργίου Μαύρου ή Σβάρτς το οποίο λειτουργεί ως μουσείο. Μικρό χωριό, μεγάλη ιστορία ίχνη της οποίας παρατίθενται επίσης στο Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο, καθώς και στο Μουσείο Αμπελακίων περιόδου 1940-49.

Τα Τέμπη είναι μικρός οικισμός, χτισμένος στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Μπαμπά, όνομα που διατήρησε μέχρι το 1927 οπότε μετονομάστηκε σε Τέμπη. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει το μοναδικό οθωμανικό κτίσμα, ο τεκές του Χασάν Μπαμπά (πιθανόν τέλη 14ου-αρχές 15ου αι.), που δεσπόζει στη δεξιά όχθη του Πηνειού. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, τα Τέμπη αναφέρονται ως ένα από τα 22 συμμετέχοντα χωριά στο Συνεταιρισμό των Αμπελακίων.

Δημοτική ενότητα Γόννων


Δύσκολο να επιτευχθεί η συνέχεια. Να επιλεγεί ο ίδιος τόπος ξανά και ξανά για να συνεχιστεί η ιστορική διαδρομή των κατοίκων. Οι Γόννοι, κωμόπολη δυτικά της κοιλάδας των Τεμπών, ανοικοδομούνται πάνω στα ερείπια της αρχαίας Περραιβίας η οποία άκμασε κατά τους ιστορικούς χρόνους. Στο ύψωμα στο Καστρί, σώζονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης και των τόπων λατρείας της Άρτεμης, του Ασκληπιού και της Αθηνάς. Η σύγχρονη όψη των Γόννων, έχει να επιδείξει στοιχεία ανάπτυξης και προοπτικής. Ο γυναικείος αγροτουριστικός συνεταιρισμός “Αντιγονίδες” είναι δείγμα αυτής της πορείας. Όλη η φροντίδα και η γεύση των τοπικών προϊόντων, συσκευασμένη σε βαζάκια έτοιμα να ταξιδέψουν μαζί σας ως γλυκά κουταλιού.

Είναι προνόμιο να ζεις κοντά στον Πηνειό. Να μπορείς να θαυμάσεις την κίνηση του νερού στη διαδρομή του προς τη θάλασσα. Πλατάνια κατά μήκος του ποταμού, κτήματα και καλλιέργειες στο καφε-πράσινο της φύσης και μυρωδιές που σε φέρνουν σε ισορροπία με τις εσωτερικές σου δυνάμεις, οξύνουν τις αισθήσεις. Γέφυρα ενώνει τις όχθες του ποταμού, εκεί όπου παλαιότερα μια πλωτή κατασκευή η “περαταριά” ή “Καράβι” διευκόλυνε την μετακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων. Στην γραφική Ιτέα, σου δίνεται η δυνατότητα να ξεκουραστείς για λίγο, καθώς έρχεσαι σε επαφή με την μητέρα γη. Για τους φίλους του κρασιού, στην Ιτέα βρίσκεται το επισκέψιμο οινοποιείο Ντούγκου.

Βαθιά εισπνοή κι ύστερα έκπληξη η μια μετά την άλλη. Απέραντο πευκοδάσος και ήχοι παραδείσου. Σπάνια πουλιά, ρυάκια, πεδιάδες με ηλιοτρόπια και παπαρούνες. Τοπίο βγαλμένο από ταινία σε υψόμετρο 1051 μέτρων, ικανό να κεντρίσει το ενδιαφέρον για πολλούς λόγους. Οξιές, βελανιδιές και έλατα όσο προχωράς κι ανηφορίζεις προς το χωριό Καλλιπεύκη, στον Κάτω Όλυμπο. Ήταν κάποτε λίμνη (1911) γνωστή με το όνομα Ασκυρίδα και μετά την αποξήρανσή της μετατράπηκε σε εύφορη πεδιάδα. Οργανωμένοι χώροι αναψυχής και πάρκα (τοποθεσία Πατωμένη και Αγ. Τριάδα), μονοπάτια εξερεύνησης, ρυάκια που παλαιότερα έβρισκες να μαζέψεις γαρίδες, διαδρομές για ποδήλατα, βουνού, αλεξίπτωτο πλαγιάς (παραπέντε) και αιωρόπτερο (αετός). Για τους λάτρεις των σπορ, υπάρχουν γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ σε ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον. Ξωκλήσια και εκκλησίες όπως η πετρόχτιση των Αγ. Θεοδώρων στην κεντρική πλατεία σε κάνουν να προγραμματίζεις την επίσκεψη περισσότερες από μία φορές και να τα αφηγείσαι με ενθουσιασμό. Το φεστιβάλ αφήγησης που διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι στην Καλλιπεύκη σε βοηθά να καλλιεργήσεις τη σχετική δεξιότητα. Από την Καλλιπεύκη πέρασαν τα στρατεύματα του Ξέρξη (480 π.Χ) και του Ρωμαίου Μάρκιου Φίλιππου ( 169 π.Χ ) προς την Νότια Ελλάδα.


Η Ελαία (Δημοτική Κοινότητα Γόννων - Δημοτική Ενότητα ΓΟΝΝΩΝ), ανήκει στον δήμο ΤΕΜΠΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΛΑΡΙΣΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Ελαία”. Έδρα του δήμου είναι το Μακρυχώρι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Ελαία ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Γόννων, του πρώην Δήμου ΓΟΝΝΩΝ του Νομού ΛΑΡΙΣΗΣ. Η Ελαία έχει υψόμετρο 179 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,8544754496 και γεωγραφικό μήκος 22,4397213756. 

Δημοτική ενότητα Κάτω Ολύμπου


Βουνό και θάλασσα, μια ανάσα δρόμος. Η Αιγάνη, όμορφη αποχαιρετά και καλωσορίζει τους επισκέπτες στα σύνορα της Θεσσαλίας με τη Μακεδονία. Η προνομιακή γεωγραφική θέση του χωριού εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση από τον εθνικό οδικό άξονα. Στην Αιγάνη προσελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών, τόσο το πλούσιο φυσικό περιβάλλον όσο και σημαντικά θρησκευτικά μνημεία, όπως η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου από τον 14ο αιώνα η οποία έχει χαρακτηριστεί ως το παλαιότερο ξωκλήσι του Νομού Θεσσαλίας, καθώς και η εκκλησία της γεννήσεως της Θεοτόκου.

Χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός η Κρανιά, έχει αναγεννηθεί από τις στάχτες της πολλές φορές (Τούρκοι και Γερμανοί κατακτητές). Οι κάτοικοι έχουν επιδείξει δύναμη ψυχής, καθώς έχουν καταφέρει να προοδεύσουν και να διατηρήσουν την παράδοση σε σημαντικό βαθμό. Αγαπημένος προορισμός καλοκαιρινών διακοπών, χαρίζει πανοραμική θέα ως τη Χαλκιδική κατέχοντας μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά όλων όσοι την επισκέπτονται. Χορταίνει η ματιά πράσινο απ’ τα πλατάνια, θαλασσί του Αιγαίου, λευκό από τις χιονισμένες κορυφές του Κισσάβου και μοναδική απόλαυση της χρωματικής παλέτας που εμφανίζεται στον ουρανό στο καλωσόρισμα της κάθε μέρας. Παραδοσιακή πλατεία, μοναδικής ομορφιάς εκκλησίες με ιστορία και σημαντικά κειμήλια. Στο υπαίθριο θέατρο που βρίσκεται στο Χοροστάσι στην άκρη του χωριού, φιλοξενούνται κάθε καλοκαίρι σημαντικές παραστάσεις και πολιτιστικά δρώμενα.

Ο Πυργετός είναι χτισμένος στους πρόποδες του Ολύμπου και αποτελεί το εμπορικό κέντρο της περιοχής. Αρκετές διοικητικές υπηρεσίες του Δήμου Τεμπών στεγάζονται στο μεγαλοχώρι των 1500 μόνιμων κατοίκων, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των ντόπιων, αλλά και των γύρω χωριών. Σπίτια μεγάλα και όμορφα, πλατεία που χωρά χίλιους καλούς για να φιλοξενήσει, νέοι που δίνουν ζωή στα σχολεία και στα μαγαζιά. Αξιομνημόνευτα είναι τα ξωκλήσια του Πυργετού σε μια κατάφυτη περιοχή, καθώς και το “πετρογέφυρο” που από το 1726 διευκόλυνε τη μετάβαση ανθρώπων και εμπορευμάτων πάνω από τον Πηνειό ποταμό. Ο υπέρμαχος για τα ίσα δικαιώματα στη ζωή και την εργασία, γνωστός για τους αγώνες της αγροτικής μεταρρύθμισης υπέρ των κολίγων του θεσσαλικού κάμπου, Μαρίνος Αντύπας, έζησε και έδρασε στον Πυργετό όπου και τελικά δολοφονήθηκε. Ο αδριάντας του βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του χωριού. Ο Πυργετός είχε το δικό μου μουσικό γνωστό σε όλη την Ελλάδα. Τον δεξιοτέχνη του κλαρίνου Βάϊο Μαλλιάρα.

Γραφικό χωριό κοντά στην κοιλάδα των Τεμπών, με πλακόστρωτα σοκάκια και νοικοκυρεμένες αυλές γεμάτες λουλούδια. Επιβλητικά πλατάνια και δροσιά στην πλατεία. Χαρούμενες παιδικές φωνές από τις δράσεις της βραβευμένης δημοτικής βιβλιοθήκης που στεγάζεται σε έναν μοναδικά διαμορφωμένο χώρο στο κέντρο της πλατείας. Στα βήματα του Καραγάτση ο οποίος έζησε και έγραψε σ’αυτόν τον τόπο και γενέτειρα του λόγιου Δ. Γοβδελά, μπορείς να δεις τους έξι νερόμυλους, μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας του χωριού. Στα τέλη Αυγούστου η γιορτή κρασιού και αμπέλου συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών για να γευτούν τα περίφημα κρασιά. Μοναστήρια και ξωκλήσια βουλιάζουν στο πράσινο της βλάστησης. Η φήμη της Ραψάνης για τα γράμματα και το εμπόριο ήταν μεγάλη ανά τους αιώνες. Η λάμψη της κορυφώνεται κατά τον 17ο αιώνα με την ίδρυση το 1767 της περίφημης Σχολής της Ραψάνης.

1) Οικισμός Μεσαγγάλων
2) Οικισμός Καστρί Λουτρό
3) Οικισμός Κουλούρας

Δημοτική ενότητα Μακρυχωρίου


Η Ελάτεια, οικισμός δίπλα στον Αυτοκινητόδρομο Αθηνών - Θεσσαλονίκης από την πλευρά του Κισσάβου, είναι θα έλεγε κανείς, παρατηρητής της διέλευσης στο πέρασμα των Τεμπών. Άλλωστε αυτός ο ρόλος -βάσει της θέσης της- προκύπτει από τον έλεγχο που ασκούσαν και κατά τη διάρκεια των αρχαίων χρόνων οι κάτοικοι στο χωριό. Ο χρόνος μοιάζει να κυλά πιο γρήγορα όταν ακολουθείς οπτικά όσους ταξιδεύουν. Ο νους έχει πολλά να καταγράψει όταν ακολουθεί τα δρώμενα της ζωής μιας κοιλάδας κι ενός μακρύ δρόμου.

Ήσυχος τόπος, μικρός οικισμός. Στους πρόποδες του Κισσάβου κι ο Ευαγγελισμός, είναι το πρώτο χωριό που συναντάς στην έξοδο του αυτοκινητόδρομου Αθηνών - Θεσσαλονίκης για την περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, είναι το σήμα κατατεθέν του χωριού. Κτηνοτρόφοι στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι, φροντισμένα τα σπιτικά και φιλόξενα.

Από το Μακρυχώρι αντικρίζεις την κορυφή του Κισσάβου.Επιβλητική η εικόνα, όμορφη τοποθεσία, στους πρόποδες του βουνού Καρακόπετρα. Εδώ βρίσκεται στεγάζεται το Δημαρχείο του Δήμου Τεμπών και σχεδιάζονται πορείες βελτίωσης των ανθρώπων της ευρύτερης περιοχής. Πριν την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων (1912), το Μακρυχώρι βρίσκονταν στα ελληνοτουρκικά σύνορα αποτελώντας σημείο ανεφοδιασμού των ελληνικών στρατευμάτων.Οι αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά στο χωριό, ανέδειξαν μια λαξευτή αμυντική τάφρο εύρημα που χρονολογείται από την Νεολιθική εποχή. Ως επιχειρησιακό κέντρο του Δήμου Τεμπών, δέχεται καθημερινά πολίτες της περιοχής και επισκέπτες καθώς βρίσκεται δίπλα στον εθνικό αυτοκινητόδρομο

Όπως το λέει και το όνομά του, ο Παραπόταμος βρίσκεται δίπλα στο ποτάμι αφουγράζονται τις μεταβολές του. Έως το 1912, είχε ταχθεί να φυλάει “Θερμοπύλες” ως το τελευταίο ελληνικό χωριό στα σύνορα με την Τουρκία. Με το πέρασμα του χρόνου, το όνομά του άλλαξε, όπως και των περισσοτέρων στην περιοχή. Στην ειδυλλιακή τοποθεσία, άπλωναν οι κτηνοτρόφοι τα κοπάδια τους και οι φωνές αλλά και τα καμπανάκια των ζώων χρωμάτιζαν τη σιωπή της φύσης σε χαρούμενους τόνους. Οι κάτοικοι εκτός από την κτηνοτροφία, καλλιεργούν τη γη και εισπράττουν καρπούς όπως τις ελιές, ξεχωριστής νοστιμιάς.

“Φίλε που κάθεσαι στο κατώφλι μόνος μαγκανοπήγαδο είναι ο χρόνος..” ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΟΣ-ΣΤΙΧΟΙ ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ
Αν δεν έχεις ξαναδεί μαγγανοπήγαδο με το οποίο αντλούσαν παλιά το νερό για να ποτίσουν τα περιβόλια, αυτό με τον υδραυλικό τροχό και τον χαρακτηριστικό ήχο, θα το δεις στη Γυρτώνη. Η αρχαία Γυρτώνη μνημονεύεται σε κείμενα του Ομήρου καθώς ανήκε στην Περραιβία που κατά τον 5 π.Χ αιώνα εκτείνονταν μεταξύ του Ολύμπου και του Πηνειού.
Πελαργοί στα ερείπια της Μπάκραινας. Ελπιδοφόροι ένοικοι του τριώροφου νεοκλασσικού αρχοντικού που σώζεται στη Γυρτώνη θυμίζοντας την εποχή (1870) που το τσιφλίκι με το κονάκι του ήταν στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Αργότερα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, όταν η Μπάκραινα έγινε πρότυπη αγροτική εταιρεία, συγκέντρωνε γύρω της γαϊτανάκι τα κτήρια που σηματοδοτούσαν την βιομηχανική πρόοδο: σχολείο, νοσοκομείο, αποθήκες, φούρνος και κάθε λογής χρήσιμα μηχανήματα. Απ’ τα περασμένα μεγαλεία μόνο οι τοίχοι ορθώνονται. Από τους λίγους στους πολλούς κι απ’ τους πολλούς, στα πετεινά του ουρανού που φωλιάζουν με τις οικογένειές τους κάθε άνοιξη.

Δημοτική ενότητα Νέσσωνος


Ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης καταμαρτυρούν ότι το Συκούριο κατοικήθηκε κατά την Νεολιθική εποχή. Οι δρόμοι του εμπορίου δημιούργησαν εστίες ανάπτυξης αποφέροντας καρπούς και ευημερία στους κατοίκους του. Το Συκούριο μετατρέπεται σ’ ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής, καθώς οι συναλλαγές ευδοκιμούν, όπως άλλωστε και οι γεωργικές καλλιέργειες. Εξαιρετικής ποιότητας αμύγδαλα και ελιές, γίνονται ευρύτερα γνωστά. Αμπέλια και σιτηρά, τονώνουν τις θέσεις εργασίας στην περιοχή. Οι επισκέπτες θαυμάζουν τα όμορφα πέτρινα αρχοντικά, δουλεμένα από Ηπειρώτες τεχνίτες, το Λαογραφίκο Μουσείο στον αναπαλαιωμένο πλέον νερόμυλο, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, καθώς και τη Μουσική Σχολή που είναι μερικά από τα κέντρα πολιτισμού τα οποία δίνουν πνοή στον τόπο. Λίγο έξω από το Συκούριο, ένας ακόμη καλλιτεχνικός πνεύμονας δημιουργήθηκε στον τεχνητό ταμιευτήρα “Μπάρα”, όπου πραγματοποιούνται πλήθος εκδηλώσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Το Καλοχώρι (παλιότερη ονομασία Τόιβασι ή Ορτά) βρίσκεται στους πρόποδες Κισσάβου και κατοικείται κυρίως από Βλάχους με καταγωγή από το Περιβόλι των Γρεβενών. Στην περιοχή του Καλοχωρίου εντοπίσθηκαν ευρήματα Νεολιθικής εποχής και της Εποχής του Χαλκού. Αξιόλογη είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που πανηγυρίζει στις 7 Ιανουαρίου και το παλιό Δημοτικό σχολείο, το οποίο χτίστηκε το 1908 με δωρεά του ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού το οποίο έχει χαρακτηρισθεί «διατηρητέο μνημείο». Σημαντική εκδήλωση του χωριού αποτελεί το καρναβάλι που διοργανώνεται κάθε Καθαρή Δευτέρα.

Μπαλτζί ή αλλιώς Κυψελοχώριον. Το Κυψελοχώρι είναι ένα μικρό χωριό που βρίσκεται στους πρόποδες του Κισσάβου. Η επίσημη ονομασία είναι “το Κυψελοχώριον”.

Ο Νέσσωνας (ή Νέσσων) είναι μικρό χωριό του Δήμου Τεμπών. Παλαιά ονομαζόταν Τζαμί, λόγω της ύπαρξης ενός τζαμιού. Κοντά του βρισκόταν η γνωστή από την αρχαιότητα λίμνη Νεσσωνίς (η λεγόμενη Μαυρολίμνη ή Καρατσαΐρ) και η αρχαία πόλη Νέσσων. Ο Νέσσων ήταν γιος του Θεσσαλού, απ' όπου και η ονομασία της Θεσσαλίας ως Νεσσωνίς.

Πάρκα με πεύκα συμπληρώνουν το ήδη καταπράσινο σκηνικό του χωριού που βρίσκεται στους πρόποδες του Κισσάβου. Δύο πύργοι από την εποχή της τουρκοκρατίας “κούλια” υπογραμμίζουν την προέλευση της τουρκικής ονοματοδοσίας του μικρού χωριού που σήμαινε “φρούριο του στρατοπέδου”. Φρουροί και στην είσοδο της Όσσας, δύο μεγαλοπρεπή υπεραιωνόβια κυπαρίσσια, ως σήμα κατατεθέν. Η πρόσβαση στο χωριό είναι εύκολη και απέχει μόλις 18 χιλ. από τη Λάρισα.

Ένα ακόμη μικρό χωριό στους πρόποδες του Κισσάβου, συμπληρώνει το κέντημα γύρω του. Στην κορυφή βρίσκεται το Παλιόκαστρο, φέροντας τεκμήρια από τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους. Μέχρι το 1881 που απελευθερώθηκε η Θεσσαλία ήταν και το Πουρνάρι, μαζί με τα άλλα χωριά της πεδιάδας του Συκουρίου, Τουρκοχώρι. Το όνομα του όμως δεν άλλαξε, γεγονός που σημαίνει ότι ήταν χωριό με περισσότερους Έλληνες χριστιανούς.

Στην πλαγιά του Κισσάβου το χωριό Σπηλιά, αποτελεί ορμητήριο όσων επισκεπτών επιζητούν ένταση και δυνατότητες αλλά με ασφάλεια, όπως αναρρίχηση, ιππασία, ποδήλατα βουνού και οχήματα 4χ4 για ορεινές διαδρομές. Τη Σπηλιά, που πήρε το όνομά της από τις πολλές σπηλιές που υπάρχουν κοντά στο χωριό, επισκέπτονται οι ορειβάτες στο δρόμο για την κορυφή του Κισσάβου και τη διαφορετική θέα από ένα ιδιαίτερο σημείο του ορεινού όγκου. Το δάσος της Σπηλιάς έχει ενταχθεί στην προστασία του Ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2002.

Το Χειμάδι είναι ένα μικρό χωριό που βρίσκεται στους πρόποδες του Κισσάβου. Η επίσημη ονομασία είναι “το Χειμάδιον”. Κατοικείται και αυτό όπως και το Καλοχώρι κυρίως από Βλάχους με καταγωγή από το Περιβόλι των Γρεβενών.
Image

Επικοινωνία

Μακρυχώρι Λάρισας,
40 006,
2495 350 400
info@dimostempon.gr